برای تفتیش آراء و ابطال آرای تقلبی، دو روندِ:
تخنیکی و سیاسی بیشتر نقش دارد. این دو روند هر کدام در جایگاه خود برای شفاف سازی
پروسه کمک می کند. اما خلط شدن روند تخنیکی تفتیش با روند سیاسی آن و مبهم بودن
بعضی قوانین و دستورالعمل های اساسی، باعث سر درگُمی ناظرین و هیئت ها گردیده است.
اگر دو روند سیاسی و تخنیکی از همدیگر تفکیک نشوند، پروسه جداسازی و ابطال آرای
تقلبی با بن بست مواجه خواهد شد. روند تخنیکی با روند سیاسی باید در دو خط موازی و
کنار هم قرار داشته و هرکدام در جایگاهی خود به پیش روند؛ خلط شدن این دو روند،
باعث کندی کار نیز گردیده و در نتیجه منجر به بی هدف شدن تفتیش خواهد شد. متاسفانه
بعض جریان ها تلاش می کنند که {هم لعل بدست آید و هم یار نرنجد} این گونه تلاش ها
به معنی استقبال از بحران است. ممکن است که تفتیش سالم و ابطال آراء باعث رسوایی و
رنجش تعدادی شود ولی ناظرین و هیئت های تفتیش کننده استقلالیت خودرا باید حفظ کند
و روی واقعیت ها استوار باشد. تا هنوز به خاطر مصلحت سنجی ها و بدست آوردن دلِ
یار، برای ابطال آرای تقلبی تصمیم جدی گرفته نشده است. معلوم نیست که نتیجه تفتیش
تخنیکی در نظر گرفته می شود یا سیاسی؟ آنچه که باعث موفقیت تفتیش می شود، معیاری
شدن آن است. یعنی قوانین که در انتخابات های دنیا پذیرفته شده می باشد، باید توسط
هیات بین المللی و ناظرین داخلی در نظر گرفته شود. دغدغه های زیادی در ذهن مردم
پیدا شده است که با این اراده ضعیف و دست اندازی های کمیسیون نسبت به تفتیش، چگونه
می توان تقلب میلیونی کمیسیون را کشف و تقلب کاران را افشا کرد؟ مشروعیت انتخابات
چه خواهد شد؟ چگونه برای کمیسیون ها اعتبار کسب کرد؟ اعتبار حکومت آینده پیش مردم
و جامعه جهانی چگونه خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال ها و معیاری ترشدن این
پروسه، راه حل های وجود دارد که از جمله:
1 – مراقبت جدی از روند. ناظرین دو
نامزد، ناظرین بین الملی و هیات خارجی باید به شدت از روند مراقبت داشته باشد و از
تمام اوضاع و احوال مراقبت جدی صورت گیرد.
2 – خواست ها و امیال شخصی و فرا قانونی باید
مدیریت شود. نتایج تمام زحمات و مصارف هنگفت دو نامزد ریاست جمهور و تمام
آرزوها و امید مردم افغانستان به پروسه تفتیش محک خورده است. بدون شک، هرکس تلاش
می کند که نتیجه تفتیش به نفع او و تیم اش قضاوت کند. ممکن است اگر این خواست ها و
آرزوها مدیریت نشود، پروسه به بحران می رود و بارِ دیگر افغانستان دچار سردرگِمی خواهد
گردید.
3 – استفاده درست و مسلکی از ابزار و امکانات.
کمیسیون انتخابات، امکانات و ابزار حساس و مُدرن را در اختیار دارد. اگر از این
امکانات به صورت درست و مسلکی استفاده صورت گیرد، نتایج به صورت دقیق و معیاری ثبت
می گردد و امکان دستبرد به آن تقلیل می یابد. همچنین ناظرین دو تیم و ناظرین بین
المللی نیز از امکانات ثبت و مستند سازی بر خوردار است، اینها نیز باید تمام
جزئیات بدست آمده از تفتیش را ثبت نموده و برای هرچه شفافیت پروسه ازان نگهداری
نمایند. رسانه های تصویری، صوتی و چاپی نیز می تواند تمام مراحل تفتیش را مستند
سازی نموده و در حافظه تاریخ پرجنجال انتخابات در افغانستان بسپارند.
4 – فراهم شدن بستر مناسب برای تفتیش. انبارِ
که در آن تفتیش صورت می گیرد باید از فضای مناسب و روشن بر خوردار باشد تا جریان
کار برای همه ناظرین قابل دید باشد. متاسفانه گفته می شود روند تفتیش در یگ گدام
تاریک صورت می گیرد و بخش از ناظرین از جریان پروسه دیدِ کامل ندارند. کمیسیون
باید تلاش نماید که تمام امکانات مناسب دست داشته خودرا در اختیار ناظرین و هیات
تفتیش کننده قرار دهد.
5 – قانونی شدن روند. هرقدر که کار تفتیش
به سویی قانونمندی به پیش برود، به همان اندازه به شفافیت سازی کار کمک صورت می
گرد. پروسه شفاف از هرنظر مورد پذیرش مردم و نامزدان ریاست جمهوری و جامعه بین الملی
قرار خواهد گرفت. فعلا نگرانی های وجود دارد که از قانونی شدن این پروسه و امضای
تفاهم صورت گرفته تیم تداوم و تحول کناره گیری می کند. هر از گاهی وعده می دهد که
قانون نهایی پروسه را امضا می کند اما این مسئله به تاخیر می افتد.
6 – کمرنگ شدن مداخله سیاسی در پروسه و تقویت
بخش تخنیکی. به هر اندازه که جریان سیاسی با تخنیکی خلط شود، به همان اندازه،
آلودگی روند بیشتر می گردد. باید روند تخنیکی تقویت گردد و جلو مداخله کارهای
سلیقه ای کمرنگ گردد.
7 – حفظ استقلالیت ناظرین و داوران تفتیش.
به هر اندازه که استقلالیت یک داور در بازی زیاد باشد، روند بازی شفاف می گردد.
قاعده های بازی مراعات می شود. نتیجه بخش دن تفتیش به استقلالیت کارمندان تفتیش و
تیم های نظارتی بستگی دارد. اگر اینها دنبال خواهش های سلیقه ای افراد و اشخاص
نرفته و نتیجه کار تخنیکی را معیار قرار دهد، امکان جدا سازی آرای نا پاک از آرای
واقعی بیشتر می رود. چون جریان های وجود دارد که تقلب هارا پنهان کنند و از اعلان
نتایج واقعی بدست آمده از تفتیش جلو گیری نماید.
8 – امنیت گدام ها تامین گردد. یکی دیگر
از تهدید های بزرگی که وجود دارد، تهدید مخالفان مسلح است. طالبان چندین بار بالای
گدام های کمیسیون حمله نموده است و بعضی گدام ها به آتش کشیده شد. حال کار به
مرحله بسیار حساس و مهم رسیده اگر چنین اتفاقی بیافتد و بعضی گدام ها از بین برود،
چالش های بزرگتری آینده کشور وانتخابات را
تهدید می کند.
متاسفانه چالش ها و مشکلات دیگری نیز برای تطبیق
معیارهای شفاف سازی روند وجود دارد ولی حل این چالش ها غیر ممکن نیست. موجودیت
بسترهای ناسالم و آبادی سقف هاس تقلب، جریان تفتیش را با چالش ها و ابهامات بزرگ
مواجه ساخته است. فضل احمد معنوی مسئول تیم نظارتی اصلاحات و همگرایی می گوید:
پیشرفت کار در وضعیت فعلی، رها کردن تیر در تاریکی است. معلوم نبودن دستورالعمل ها
و پایان نا معلوم در پایان هر روز تفتیش، بزگترین مانعی است که راه رفتن در مسیر
تفتیش را دشوار ساخته است. همین سردرگمی ها باعث کندی روند نیز گردیده است.
