چکیده
هجدهم ذی الحجه، دستان سخاوتمندموج غدیر، گوهرگران قیمتی را به
ساحل نشینان تقدیم کرده است. اکمال دین، نعمت فراوان خداوند(ج) به بندگانش، تعیین رهبری
در اسلام بعد از پیامبر، تقویت اتحاد و برادری مسلمانان در این روز، به نتیجه
رسیدن تلاش همه پیامبران خداوند(ج) در واقعه غدیر، از دانههای
گران قیمتی است که خداوند به بندگانش عنایت کرده است. روزه گرفتن، نماز مخصوص غدیر، بستن عقد برادریبین مسلمانان، اطعام مومنین، زیارت بزرگان، دوستان، خانواده و اهل
قبور ، تهنیت و تبریک گفتن و هدیه دادن از آداب عید سعید غدیر میباشد. عید غدیر چون ماهی است در بین دیگر اعیاد مسلمانان و از
آن به عنوان بزرگترین عید یادگردیده است. در کتاب های اهل سنت نیز روایات زیادی در باره غدیر ذکر شده است که
ازان جمله: عن زیاد بن أبی زیاد:سمعت علیبن أبی طالب رضی الله عنه ینشد الناس فقال: أنشد الله رجلا
مسلما سمع رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول یوم غدیر خم ما قال فقام اثنا عشر
بدریاً فشهدوا(مسند
احمد بن حنبل(2/75)
گرچند سخن گفتن از عشق، از سرزمین سبز، از جبل نور، از
شهرشهامت و تقدیر، از اولین مسلمانی، ازکسی که جان را چه زیبا در بستر دوست جان
فشانی کرد، سخت است اما به اندازه قطرهای از دریایبی
کران رحمت الهی نسبت به بندگانش در واقعه غدیر خواهم گفت. عیدغدیر از زوایای گوناگون و
جهات مختلف، دارای درخشندگی و تلألؤ خاصی در تاریخ اسلام است. کمتر حادثه تاریخی را
می‌توان یافت که از لحاظ سند، اطمینان از اصل وقوع، کثرت راویان و اعتماد بزرگان و
علمای مسلمین، قوت و استحکامی نظیر این رویداد مهم را دارا باشد. چون راویان حدیث
غدیر از خاندان رسول خدا(ص) حضرت علی(ع) ، فاطمه زهرا(س) امام حسن و امام حسین(ع)
شروع گردیده و تا 110 تن از اصحاب رسول خدا(ص)
می رسد. پیامبر بزرگوار اسلام حضرت محمد(ص) بعد
از سالها
تلاش و فداکاری ها، از جانب خداوند (ج) مامور شدکه دین را تکمیل سازد و پیام
خداوند را به عنوان آخرین ماموریت خویش به مسلمانان ابلاغ کند. تا بعد از پیامبر(ص)
نیز، دین اسلام از منبع علم الهی تقویت و
آبیاری گردد. پیامبر نمی توانست مسؤلیت به آن بزرگی و پُراهمیت را بعد از خود بی
سرنوشت بگذارد و دستاوردهای یک عمر تلاش و زحمت خودرا بر باد دهد.
در هجدهم ماه ذی الحجه در هنگام نیمه روز و آفتاب داغ، گروه انبوه
از مسلمانان و حاجیان که از حج برگشته بودند که تاریخ، تعداد آنها را بیشتر از
هفتادهزار نفر ذکرکرده است. پیامبر بعد از اداکردن نماز ظهر با گلوی خسته از گذر سالها،
رنجها،
تلاشها و دیدن مشکلات و سختی های فراوان، در جمع انبوه از حاجیان، آخرین پیام وحی
و تکمیل کننده دین خدارا ابلاغ فرمود و علی مرتضی را به عنوان امام و رهبر
مسلمانان اعلان کرد. رسول خدا(ص) در بخش سوم خطبه خود به صراحت می فرماید: هان ای
مردم بدانید که این آیه در باره اوست و اطاعت اورا برهمه مرم لازم دانسته
است.آخرین بار است که من در این جمع به پا ایستاده ام، پس از من به فرمان
پروردیگار، علی ولی و صاحب اختیار و امام شماست. آنگاه امامت در فرزندان من از نسل
علی خواهد بود و این قانون تا برپایی رستاخیز که خدا و رسول اورا دیدار کند دوام
دارد.
انجام بعضی اعمال
مستحبی در روز عید سعید غدیر بسیار ثواب دارد که این اعمال عبارت است از:
1 – روزه گرفتن. در برخی از روایات
وارد شده که روزه گرفتن یک مسلمان در روز عید غدیر، برابر با كفاره شصت سال گناه است و در خبرى است كه برابر است با
روزه عمر دنيا و معادل است با صد حج و صد عمره. این روایت در (مفاتح الجنان، عباس
قمی، ناشر فزیکی اسوه،) ذکر شده است. عبادت و بندگی، زنده نگهداشتن با مناجات و دعا، توبه و
استغفار یکی از آداب روز عید غدیر میباشد.
2 – بستن عقد اخوت: از دیگر اعمال این روز پیمان برادری میان
مؤمنین است. مستحب است برادران و خواهران ایمانی در این روز عقدی را بین خود برقرار
سازند که مفاد آن اخوّت و همدلی در دنیا و دستگیری از همدیگر در آخرت است. عقد اخوت یا برادری به شکل ذیل انجام میشود:
يكى از دو نفر دست راست خود را بر دست راست ديگرى مىگذارد و مىگويد: و اخيتك فى الله و صافيتك فى الله و صافحتك فى الله و عادهت الله و
ملائكته و رسله و انبيائه و
الائمة المعصومين(ع) على أنى إن كنت من اهل الجنة و الشفاعة و أذن لى بأن أدخل
الجنة لا ادخلها الا و أنت معى. یعنیبا تو در راه خدا برادر مىشوم؛ با تو در راه خدا راه صفا و صميميت
در پيش مىگيرم؛ با تو در راه خدا دست مىدهم و با خدا، ملايكه، كتابها، فرستادگان
و پيامبرانش و ائمه معصومين(ع) عهد مىبندم كه اگر از اهل بهشت و شفاعت شده، اجازه
ورود به بهشت يافتم، داخل آن نشوم مگر آنكه تو با من همراه شوى.
آنگاه ديگرى مىگويد: قبلت؛ يعنى، قبول كردم. سپس مىگويد: اسقطت
عنك جميع حقوق الاخوة ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزيارة؛ جز شفاعت و دعا و زيارت،
همه حقوق برادرى را ساقط كردم.
3 –
اطعام نمودن: در روز عید غدیر، مهمانی کردن، اطعام نمودن برادران با ایمان،
احترام مهمان و پذیرایی خوب، از ویژگیهای آن میباشد.
مهمان نوازی در این روز از عباداتی است که رضایت خداوند(ج) را به دنبال دارد.
4 –
احسان و نیکی کردن: نیکی کردن به والدین، برادر و خواهر، دیدو بازدید از اقوام و خویشان،
از اعمال بسیار پسندیده در روز عید غدیراست. در این روز هر وقتی که برادر مومن را
ملاقات کردید باید تهنیت گفت و حمد خداوند را به جا آورد. هدیه دادن در ا ین روز
یکی از آداب عید غدیر است؛ امام على(ع) فرمود: هبو ـ أو هيئوا ـ لاخوانكم و عيالكم عن فضله؛ از آنچه خداى متعال بر شما ارزانى داشته، به خانواده و برادرانتان
ببخشيد.(
بحارالانوار، ج 97، ص .119) در جای
دیگر نیز امام على(ع)
فرمود: إذا تلاقيتم فتصافحوا بالتسليم؛ (مصباح المتهجد، ص 702؛ المراقبات، ص
.256) وقتى در
روز غدير يكديگر را ملاقات كرديد بههم دست بدهيد و سلام كنيد.
5 – نماز عید غدیر: نيم ساعت
پيش از ظهر غدير، دو ركعت نماز مستحب است. در هر ركعت بعد از حمد، سورههاى توحيد،
قدر و آيةالكرسى ده بار خوانده مىشود. امید که مسلمانان و به خصوص شعیان علی(ع)
نماز عید سعید غدیر را به جا آورند.
6 - توسعه زندگى: در روز عید غدیر، باید همه چهرههای زندگی خودرا عوض کند و با رفتارهای
سخاوتمندانه و انفاق در راه خداوند(ج) و عیدی دادن به دیگران، آنرا بیارایند تا
همه از رایحه دل انگیز عدیبرخوردار
شوند. امام رضا(ع)فرمود: هو اليوم
الذى يزيد الله فى مال من عبدالله و وسع على عياله و نفسه و اخوانه. روز غدير روزى است
كه خداى متعال در مال كسى كه خدا را عبادت كند و بر خانواده، خويشتن و برادران ايمانىاش
توسعه دهد فزونى پديد مىآورد. (المراقبات، ص 260)
نتیجه
کلام رسول اکرم(ص) از نص کلام
الهی سرچشمه می گیرد و دور از هوا و هوس برای مردم ابلاغ میشود. طبق احادث فراوان در منابع
شیعه و اهل سنت، به طور صریح، رسول خدا(ص) در روز عید غدیر بین هزاران مؤمن برگشته
از خانه خدا، به امر خداوند(ج) علی ابن ابی طالب را به عنوان جانشین و رهبر
مسلمانان اعلام کرد و از همه برای آنحضرت بیعت گرفت. لذا، روز عید غدیر، بزرگترین
عید در بین اعیاد اسلامی میباشد و از اهمیت خاص برخوردار
است. در این روز یک بار دیگر مؤمنین به رفتار و آداب نیکو صفارش شده و اخلاقیات
اسلامیبه آنان تذکر داده شده است. دعا، نماز،
عیدی دادن، دیدو بازدید، زیارت، توسعه زندگی، احسان کردن، نماز عید، روزه گرفتن،
بخشش کردن، بخشیدن، بستن پیمان برادری و ... از جمله مستحبات و اعمال روز عید غدیر
میباشد.
