مباهله چیست؟ مباهله در لغت به معناي رهاكردن و به معنی برداشتن قید از
چیزی می باشد. در اصطلاح، مباهله به معناي نفرين كردن دو نفر به يكديگر است و زمانی
که در بيان حقيقت مسأله‌اي از دين، عقل و استدلال و آيات روشن الهي كارگر نمي‌افتد
دو گروهي كه هر كدام نظر خود را دارند در محلي جمع مي‌شوند و به درگاه خداوند دعا و
تضرع مي‌كنند تا خود حقيقت را آشكار و دروغگويان را رسوا سازد و مجازات كند.
جایگاه ارزشی آیه مباهله در اسلام
نخستین مسأله ای
که اهمیت و جایگاه این آیه را در اسلام ثابت می سازد؛ این آیه نشانه روشن حقانیت و
صدق رسالت نبی مکرم اسلام در امر تبلیغ و ارشاد مردم می باشد. چون ممکن نیست اگر
کسی که در رابطه با ارتبا خود با خداوند(ج) ایمان قطعی نداشته باشد؛ وارد چنین
میدان خطرناک سیاسی و اعتقادی گردد. به طور مسلم ورود به چنين ميداني بسيار خطرناک
است، زيرا اگر نفرين به اجابت نرسد و اثري از مجازات مخالفان ظاهر نشود، نتيجه جز رسوايي
دعوت کننده نخواهد داشت، و هيچ انسان عاقلي بدون اطمينان به نتيجه، قدم در اين ميدان
نمي گذارد. و همچنان، روز مباهله در تاریخ اسلام، به عنوان یک خاطره تاریخی و ارزشی، جلوه های ارزنده
زنان را در عرصه سیاست به نمایش می گذارد و حقانیت نزول آیه مباهله را در شان رسول
خدا(ص)، علی مرتضی(ع) فاطمه زهرا(س) امام حسن و امام حسین(ع) در روایات معتبر اهل
سنت و شیعه ثابت می سازد. در عربستان و در دوران جاهلیت، زنان هیچ ارزش شخصیتی
نداشت و از وجود آنهاهمیشه به عنوان کنیز و خدمتکار استفاده می شد. زنان، در مسائل اجتماعی، اقتصادی،
سیاسی و غیره حق دخالت و اظهارنظر نداشت. در چنین شرایطی كه دختران زنده به گور می
شدند و کسی برای زنان در جامعه هیچ شخصیتی قائل نبودند. حضرت زهرا علیهاالسلام پا به
عرصه هستی نهاد، رسول خدا(ص) خم شد و پیشانی حضرت زهرا را بوسید. همگان از این کار
پیامبر به شدت در تعجب افتادند چون این عمل در برابر یک زن و آنهم توسط رسول
خدا(ص) برای مردم آن زمان بسیار تعجب آور بود. از جانب دیگر این عمل نشاندهنده
ارزش و اهمیت حضور زنان در عرصه سیاست می باشد. با این وجود، پی می بریم که حضور
زنان در عرصه سیاسی در اسلام از جایگاه خاص و مهمی برخوردار است که رسول خدا، به
همراه دخترش حضرت زهرا به مباهله می رود و به احترام او خم می شود و صورتش را می
بوسد.
خلاصه جریان داستان مباهله
زمانی که وقت مباهله فرا رسید؛ قبل ازانً پیامبر
و نمایندگان نجران، توافق كرده بودند كه مراسم مباهله در نقطه ای خارج از شهر مدینه،
در دامنه صحرا انجام بگیرد. اسقف مسیحی به نمایندگان نجران گفته بود در مراسم مباهله
نگاه كنید، اگر محمد با فرزندان و خانواده اش برای مباهله آمد، از مباهله با او بترسید
و اگر با یارانش آمد با او مباهله كنید، زیرا چیزی در بساط ندارد. پیامبراكرم(ص) به
همراه حضرت علی، امام حسن و امام حسین و حضرت فاطمه علیهم السلام به سمت صحرا رفت.
از آن سو نمایندگان نجران در حالی كه اسقف آنها پیشاپیش حركت می كرد
به محل رسیدند. وقتی پیامبر را دید، از همراهان ایشان پرسید، كه به او گفتند: این پسرعمو
و داماد او و محبوبترین خلق خدا نزد او است و این دو پسر، فرزندان دختر او از علی علیه
السلام هستند و آن بانوی جوان، دخترش فاطمه علیها السلام است كه عزیزترین مردم نزد
او، و نزدیك ترین افراد به قلب او است. به اسقف گفته شد كه برای مباهله قدم پیش گذار.
اسقف گفت: نه، من مردی را می بینم كه نسبت به مباهله با كمال جرأت اقدام می كند و می
ترسم راستگو باشد. من چهره هایی را می بینم كه هرگاه دست به دعا بلند كنند و از درگاه
الهی بخواهند كه بزرگترین كوهها را از جای بركند، فوراً اینطور خواهد شد. بنابراین،
هرگز صحیح نیست ما با این افراد مباهله نماییم. زیرا بعید نیست كه همه ما نابود شویم،
و ممكن است دامنه عذاب گسترش پیدا كند، و همه مسیحیان جهان را بگیرد و در روی زمین
حتی یك مسیحی باقی نماند. نمایندگان نجران وقتی كه دیدند پیامبراكرم(ص) نزدیكان و عزیزان
خود را برای مباهله به همراه آورده است، دریافتند كه رسول الله(ص) به دعوت و دعای خود
اعتقاد راسخ دارد، والا یك فرد مردد، عزیزان خود را در معرض بلای آسمانی و عذاب الهی
قرار نمی دهد.
سندآیه مباهله در منابع شیعه و سنی
آيه 61، سوره آل عمران
را آيه مباهله گويند: فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ
تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا
وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَى الْكاذِبينَ؛ هر
گاه بعد از علم و دانشي که (درباره مسيح) به تو رسيده (باز) کساني با تو به بحث و ستيز
برخيزند به آنها بگو: بيائيد ما فرزندان خود را دعوت مي کنيم و شما هم فرزندان خود
را، ما زنان خويش را فرا مي خوانيم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت مي کنيم،
شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنيم و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار مي دهيم. با
مراجعه به مساند و منابع اهل تسنن، دیده می شود كه قضیه تاریخی مباهله مربوط به پیامبراكرم،
حضرت علی، حسنین و حضرت زهرا علیهم السلام بوده و به عنوان بزرگترین خاطره تاریخی
اسلام، حضور ارزشمند زنان را در عرصه اجتماع به اثبات می رساند. اکثریت حدیث
نگاران شیعه و سنی در باره حقانیت آیه مباهله در حق اهلبیت رسول خدا(ص) تصریح کرده
اند و نوشته اند که این آیه در باره رسول خدا و اهلبیتش(حسن و حسین(ع) و فاطمه
زهرا(س) و حضرت علی (ع) نازل شده است. " قاضی نورالله شوشتری" در جلد سوم
از كتاب نفیس" احقاق الحق" طبع جدید صحفه 46 چنین می گوید: " مفسران
در این مسئله اتفاق نظر دارند كه " ابناء نا" در آیه فوق اشاره به حسن و
حسین علیهماالسلام و " نساء نا" اشاره به فاطمه علیهاالسلام و" انفسنا"
اشاره به علی علیه السلام است. علاوه بر این، در حدود شصت نفر از بزرگان اهل سنت تصریح نموده اند که آیه مباهله
درباره اهل بیت علیهم السلام نازل شده است و نام آنها و مشخصات كتب آنها را از صفحه
46 تا 76 در کتاب نفیس به طور مفصل ذکر
شده است. مسلم بن حجاج نیشابوری" صاحب " صحیح" معروف كه از كتب شش گانه
مورد اعتماد اهل سنت است. در جلد 7 صفحه 120. " احمد بن حنبل" در كتاب
" مسند" جلد1، صفحه 185. " طبری" در تفسیر معروفش در ذیل همین
آیه، جلد سوم، صفحه 192. حاكم" در كتاب " مستدرك" جلد سوم، صفحه
150. زمخشری" در تفسیر" كشاف" جلد1، صفحه 193. از شخصیت ها و
محدثین و عالمان بزرگ اهل سنت هست که در کتاب های معتبر خود، در باره حقانیت آیه
مباله در حق رسول خدا(ص) و اهلبیتش تصریح کرده اند.
تصریح شان نزول
آیه مباهله در حق اهلبیت رسول خدا(ص) در روایات اهل تشیع: در بحارالانوار، ج
35، ص 237، حدیث 1 و ص 241، حدیث 2 - امالی صدوق، ص 155 و مناقب، ج 2، ص 124
حقانیت شان نزول این آیه ذکر شده است.
خلاصه: روز مباهله و آیه مربوط به آن، یکی از بزرگترین رُخدادهای جهان اسلام است
که هم حقانیت رسالت رسول خدا(ص) را ثابت می سازد و از سوی دیگر مسآله رهبربیت در
جهان اسلام را روشن می کند. از جانب دیگر خداوند(ج) با نزول آیه مباهله باردیگر، ارزش
و اهمیت جایگاه اهلبیت رسول خدا(ص) را به مسلمانان ثابت می سازد. همچنان جایگاه
ارزشی زنان در عرصه سیاست نیز در این آیه با احترام کردن رسول خدا(ص) به دخترش به اثبات می رسد.
