بی توجهی به ارزش های دینی؛ تقصیرمردم یا کوتاهی مبلغین؟

روز جمعه که برابر بود با بیست و پنجم شوال، سالروز شهادت رئیس مذاهب، ستاره تابناک آسمان ولایت و امامت امام جعفرصادق(ع). در چنین روزی که بزرگترین بنیانگزار علم قدیم و جدید و رئیس همه مذاهب بزرگ بلاد اسلامی، رحلت نموده است، متاسفانه در چندین نقطه جاده شهید مزاری دیده می شد که مردم مراسم عروسی را برگزار کرده بود. عروسی و پای کوبی در
شب و روز که خلوت سرای خورشید عزادار بود، شب و روزی که اندوه از بقیع در سراسر دنیای اسلام می بارید. شب و روزی که جنگل ها چون دسته های عزادار، صف اندرصدف با هزاران دست سبز به سینه می کوبیدند. رود خانه ها غمگین ترین سرود را می سرائید. کوه ها اندوهناگ ترین گریستن را در آبشار اشک به تصویر می کشید. اما رقصیدن و پای کوبی ها در خانه یک مسلمان در چنین شب و روزی وجدان ها را زیر سوال می برد. این چنین بی توجهی ها و بی خبری ها در جامعه مسئولیت مبلغین، رسانه گران، جوانان، فرهنگیان، انجمن ها، ملاامامان مساجد و خطیبان را بیشتر و سنگین تر می سازد. متاسفانه بر خورد مکتبها و ایده های مختلف  و توقعات گسترده مردم از آزادی ها در کشور ما افغانستان، با عث خود فراموشی و دوری از برنامه های دینی و مذهبی گردیده است. بسترها و زمینه های خرافاتی که دوشادوش برنامه های دینی پیش می رود؛ باعث دین گریزی مردم شده اند و بی توجهی ها نسبت مناسبت های دینی و مذهبی گسترده تر گردیده است. با فراهم شدن زمینه تبلیغ و نشر برنامه های دینی و گستردگی ابزار گوناگون تبلیغی، متاسفانه فعالیت ها به صورت محدود صورت گرفته و مبلغین نسبت به پیام رسانی های دینی کوتاهی کرده است. بی توجهی ها نسبت به برنامه های دینی، عوامل زیادی دارند که در این مقاله به چند مورد آن اشاره می کنم.

1 – بی اعتنایی و بی توجهی نسبت به ارزشها. بی اعتنایی و کم توجهی مسلمانان به برنامه ها و ارزشهای دینی در جوامع اسلامی به خصوص در افغانستان باعث می شود که داشته ها و سرمایه های دینی مسلمانان به فراموشی سپرده شود و جای خودشان را به برنامه ها و خرافات تباه کننده خالی کنند. وقتی که خرافات بیگانه و فرهنگ های دین ستیز جاگزین ارزش های دینی شد، مسلمانان در تمام بخشهای زندگی خود دچار حیرت و سرگردانی می شود زمینه انحطاط و انحرافات در جوامع اسلامی فراهم می گردد. بی اعتنایی ها باعث می شود که مردم بد الگو شده و از افراد نا پاک و آلوده پیروی نماید. با این صورت در تمام بخشهای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و آموزشی الگو برداری ناقص صورت می گیرد و تمام برنامه ها معیوب می شود. حالا هم دیده می شود که ارزش ها جای خودرا به چیزهای میان تهی و عوام فریب خالی کرده است. مثلا: جای مشوره خانوادگی صحبت ها و برنامه ریزی های زندگی را تماشای سریالهای بی معنی و وقت پُرکن گرفته است. در بهترین و مناسب ترین اوقات شب و روز، خانواده ها به جای اینکه به مشوره و آموزش و تربیت اطفال بپردازد به پای تلویزیون ها میخکوب می شود.

2 – بی تفاوتی مسئولین حکومتی. یکی دیگر از دلایل مهمی که در انحطاط ملت مسلمان افغانستان در قسمت برنامه های دینی و مذهبی  نقش داشته و دارد، بی کفایتی مسئولین حکومتی در این کشور می باشد. حکومت ها همیشه در این کشور به فساد مالی و اداری متهم شده اند و نسبت به افتخارات مذهبی و دینی بی تفاوت بوده است. در گذشته ها، حکومت ها به جای کمک به برنامه های دینی و مذهبی، در مقابل علما، روحانیون، مراکز دینی و حوزات علمیه از ظلم و ستم کار گرفته است. صدها عالم دینی در زندانهای حکومتی از بین رفته است. حاکمان برای تحقق آرزوهای نفسانی و توقعات گسترده خود مردم را قربانی امیال و اغراض شخصی خود کردند. به گفته امام خمینی ره که در توضیح این عامل می فرماید: مشکل مسلمین، حکومت‌هاى مسلمین است. این حکومت‌ها هستند که به واسطه روابطشان با ابرقدرت‌ها و سرسپردگى‌شان به ابرقدرت‌هاى چپ و راست، مشکلات را براى ما و همه مسلمین ایجاد کرده‌اند. اگر این مشکل از پیش پاى مسلمین برداشته شود مسلمین به آمال خودشان خواهند رسید و راه حّل آن به دست ملت ماست. صحیفه نور، ج 12، ص 278

3 - بی اعتنایی مردم به عوامل انحراف و آلودگی. یکی از مهمترین عوامل انحطاط مسلمان بی اعتنایی نسبت به عوامل انحراف و محیط های آلوده می باشد. بیشتر مردم در عمق دنیا دوستی فرورفته است و نسبت به جوانان خویش بی توجه اند. متاسفانه جوانان در جامعه اسلامی بیشتر از همه، مورد هدف آفات و بلیات قرار می گیرند و در تیررس حوادث مکان گزین هستند. البته انقلاب های مردمى، در جامعه مسلمین کم نبوده است، ولى بعد از هر انقلابى تا مدت‌هاى طولانى مردم به فکر مسائل شخصى خود هستند و کم تر دردهاى اجتماع را درمان یابى مى‌کنند. شایان ذکر است که مردم سلحشور و مسلمان افغانستان به برکت خون شهدای راه اسلام و مراسم های مذهبی و دینی بیش از دیگران به درمان دردها پرداختند و بیشتر از سال قبل مراسم های دینی و مدهبی را برگزار می کنند.

راهکارها برای تقویت ارزشها در جامعه چیست؟

برای تقویت ارزشهای دینی و مذهبی در جامعه افغانستان، جوانان باید مسئولیت های خویش را در جامعه به زمین نگذارند. مسئولیت های جوانان در قبال ارزش های دینی به چندین دسته تقسیم می شود که ازان جمله:

الف – مسئولیت های فردی. هرکس شخصا مسئولیت دارد تا در بخشهای لباس پوشیدن، خوردن و آشامیدن، ارتباطات، توانایی ها، حرکات و عکس العمل ها نسبت به دیگران توجه داشته باشد. جوانان و مسلمانان باید با استفاده بهینه از عمر خویش هرکدام سهم خویش را در قسمت نشر و پخش فرهنگ ناب اسلامی اداسازند.

ب – مسئولیت های اجتماعی. هر فرد از هموطنان ما مسئولیت های اجتماعی خویش را باید در جامعه اداسازند. اصلاح نمودن برنامه های عروسی، عزاداری، امورات دینی و زیارت ها و دیگر موارد از مسئولیت های اجتماعی افراد درکشور به شمار می رود.

ج – مسئولیت پذیری. کسانی که از امکانات دولتی استفاده می کنند و همچنین نیروهای بشری که در درون جامعه در پست های کلیدی مصروفیت دارند، باید مسئولیت وجدانی و دینی خویش را اداسازند. چون آن عده از افراد جامعه از امکانات تبلیغی و ابزارهای کاری بیشتری برخوردار هستند. کسانی که در مراکز آموزشی و تعلیمی قرار دارند، مي‌توانند روان‌سازي کنند و  رويه‌هاي اصلاحی را در حیطه کاری خود براي جلوگيري از تضييع فرصت ها در پیش گیرند.

د – جلوگیری از تجمل گرایی. بی توجهی نسبت به مسایل دینی و مذهبی یکی از پیامدهای تجمل گرایی در جامعه می باشد. برعلاوه تجمل گرایی آثار و پیامدهای منفی دیگری نیز دارد که ازان جمله:

  الف – تهاجم بیگانه ها: تجمل گرایی تهاجم فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي، سياسي، نظامي و رواني را در بر مي گيرد؛ زمانی که جامعه و خانواده به دستورات اسلام توجه نکرده و دست به مصارف بیجا بزنند و تجمل گرا باشند، به کمک دیگران محتاج می گردد و طعمه اهداف دیگران خواهد شد.

ب- تاثیرات منفی در فضایی معنوی جامعه:  در بسياري از مواقع زياده خواهي، تجمل گرایی باعث رواج خودخواهي، رشد روحيه فردگرايي و ناديده انگاشتن بسياري از اصول اجتماعي و اخلاقي كه رعايت آن براي زندگي جمعي از ضروري ترين مسائل است خواهد شد. مصرف کردن بیجا باعث کمرنگ شدن امورات دینی و معنوی انسان های می شود از جمله مخالفت با دستور خداوند که می فرماید ما اسراف گران را دوست نداریم. مورد دیگر که در فضای معنوی به وجود می آید؛ فساد اجتماعی است. زيرا هرگونه تجاوز از حد، موجب فساد و از هم گسيختگي مي شود و به تعبير ديگر سرچشمه فساد، اسراف است. قرآن كريم در آيه هاي 150-153 سوره شعراء مي فرمايد: «فاتقواالله وأطيعون¤ ولا تطيعوا امرالمسرفين¤ الذين يفسدون في الارض ولايصلحون»پس از خدا بترسيد و مرا اطاعت كنيد و فرمان مسرفان را اطاعت نكنيد، همان ها كه در زمين فساد مي كنند و اصلاح نمي كنند"

در پایان این مقاله به این نتیجه می رسیم که هرفرد از افراد این جامعه در برابر تقویت ارزش های دینی و فرهنگی مسئولیت های فردی، اجتماعی و حقوقی دارند. جلوگیری از تجمل گرایی، مهم شمردن عوامل انحرافات و جلوگیری از حضور جوانان در محیط های آلوده، تطبیق نمودن الگوهای زندگی در جامعه، می توان مهمترین راهکارها برای تقویت فرهنگ و ارزشهای دینی باشد. کوچکترین بی توجهی و بی تحرکی مبلغان دینی و جوانان و افراد جامعه، تاوان های بزرگ و خسارات جبران ناپذیری را در آینده در پی خواهد داشت. در این آشفتگی های دینی و فرهنگی هم مردم و هم مرشدین و مبلغین کوتاهی می کنند و مسئولیت ها به صورت درست ادا نمی شود.