چکیده
رنگ و صنعت رنگسازی و موارد استفاده از آن در دنیای
امروزی، نقش بسیار مهم و اساسی را در پرورش ذوق و استعدادهای بشری دارا می‌باشد و
از جانب دیگر بزرگترین فُرصتی است تا هنرمندان با استفاده از استعدادهای هنری شان،
مسایل چالش برانگیز جامعه از جمله خشونت را با طراحی و هنرمندیهای خویش به چالش
بکشند. رنگ حس هفتم انسان شناخته شده و آشنایی
با آن، نیازهای زیبا شناختی انسان را ارضا میکند. انسان در پهنه تولید
تزئین خانه‌ها، پوشاک، نقاشی، به چالش
کشیدن مشکلات اجتماعی از جمله خشونت علیه زنان از رنگ استفاده می‌کنند. از رنگ علاوه
بر ایجاد زیبایی محیط، جهت حفاظت اشیا در مقابل عوامل طبیعی و غیره نیز استفاده می‌شود. استفاده از رنگ برای به نمایش گذاشتن ارزش‌های درونی
و زیبایی‌ها و تاثیرات خود رنگ، بدون در نظر داشتن ارزش‌های استعاری و توصیفی آن؛ ارزش‌های
بصری رنگها در هنر معاصر بیش از هر دوره دیگری مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است.
به طوری که در برخی از شیوه‌های هنر جدید، آثار صرفاً بر اساس ارزش‌های بیانی خود رنگها
و نمایش قدرت تاثیر گذاری و زیبایی‌های بصری آنها ساخته شده است. همچنین از این خصوصیت رنگ به عنوان جنبه تزیینی دربسیاری
از محصولات صنعتی، کاربردی و هنرهای سنتی مثل فرش، گلیم، پارچه، طراحی و دوخت لباس،
معماری و شهرسازی بهره می‌بردند.
مُقدِمه
بیست
و هفتم آپریل به نام روزجهانی رنگ نامگذاری شده است و از این روز از ذوق و سلیقه
های هنرمندان گرافیک و طراحان رنگ، تجلیل می‌شود. این روز به همه طراحان و دیزاین
گران خوش ذوق جهان به خصوص افغانستان متعلق می‌باشد. تجلیل از این روز بر شکوهمندی
هنر گرافیک می افزاید و باعث تشویق هنرمندان عزیز می‌گردد. در نوشتهی حاضر، در مورد تاریخچهی
رنگ در جهان و افغانستان و همچنان در مورد انواع رنگ ها و موارد استفاده از آن مطالبی
جمع آوری شده است.
پیدایش رنگ و استفاده
ازان
در مورد تاریخچهی
پیدایش رنگ و استفاده از آن معلومات خیلی دقیقی تاهنوز در دسترس دانشمندان قرار
نگرفته اما تحقیقات که تاهنوز صورت گرفته، شخصی به نام Du Pont » یا "دوپونت"
که در زمینه ساخت ساچمه و باروت سابقه فعالیت داشته، تفنگش موقع شکار در اثر
برخورد با سبزه به رنگ سبز درامده و فکر تولید رنگ در ذهن او پیدا می‌شود. دوپونت با انصراف
از شغل باروت سازی به تولید رنگ مشغول می‌شود که از او به عنوان اولین تولید کننده رنگ صنعتی
در جهان به ثبت رسیده است. اما اولین کاربرد واقعی و عملی مواد رنگی را می‌توان در
ساختن کشتی نوح مربوط دانست که برای جلوگیری از نفوذ آب و پوسیدگی آن، از مواد رنگی
استفاده شده بود. بعدها از مواد رنگی برای حفاظت چوب از پوسیدگی در بناهای چوبی و زمانی
که استفاده از وسایل آهنی متداول شد، برای جلوگیری از زنگ زدن آنها استفاده می‌شد. همچنان نقاشی های پیدا شده در غارهای تاریخی
جهان، نشان میدهد که قدامت استفاده از رنگ به 40000 سال قبل به دوران انسانهای
هموساپینس مربوط می‌شود. نقاشی‌های کهن در درنادای مصر که برای سالیان متمادی بدون
حفاظ و در معرض هوا بوده‌است، یک پدیده درخشان اثر برلینسی می‌باشد که هنوز هم به همان
روشنی ۲۰۰۰ سال قبل است.
اما تاریخچهی استفاده از رنگ در افغانستان، به 14 قرن پیش بر
می‌گردد. یک محقق جاپانی میگوید: اولین نقاشی‌های رنگ روغن جهان در بین نقاشی‌های
دیوار غارهای بامیان در افغانستان کشف شده است. به گفته این دانشمندان، قدامت این نقاشی های
رنگی به سال 1360 میلادی می‌گردد. یک موسسه تحقیقاتی در لس آنجلس با بررسی ۵٣ نمونه از این نقاشی‌ها،
متوجه ۱۹ مورد استفاده از رنگ روغن شده است. تاکنون این نظر وجود
داشت که پیدایش نقاشی رنگ روغن در اروپا و در سالهای ۱۴٠٠ تا ۱٦٠٠ میلادی می‌باشد که
با این کشف باید افغانستان در ۱۴ قرن پیش را محل و زمان پیدایش
این نوع نقاشی دانست. (1)
منابع تهیه و تولید
رنگها
پیش از تولید رنگ
صنعتی در جهان، تمامی رنگها از گیاهان و پودرهای صنعتی مانند: روناس، حنا، گل سفید،
لاجورد و... ساخته و تولید می‌شد. که همه این رنگها به شکل سنتی و توسط ابزارهای
ساده و فرمول های ضعیف تهیه میگردید. اما بعدا مطابق با پیشرفت بشر، برای تولید
رنگ از مواد معدنی رواج یافت. در حال حاضر رنگ های بدست آمده به دو دسته اصلی رنگ "روغنی" و رنگ "آلی" تقسیم می‌گردد.
الف - رنگ روغنی
رنگی است که در نقاشی و تکنیک های نقاشی
به کار میرود. روغن به کار رفته در رنگ روغنی، با روشهای مختلف تولید می‌شود.
رایج ترین نوع تولید رنگ روغنی، جوشاندن بذرگیاهان کتان و گرفتن روغن آن است. سپس
این روغن را با مواد رنگی مخلوط می کنند. برای پاک کردن رنگ روغنی از تینر استفاده
می‌کنند. تاریخچه رنگ روغنی به 1400 میلادی بر می‌گردد که در روی یک دیوار به صورت
مستقل یک تابلو از رنگ روغنی نقاشی شده بود. (2)
ب - رنگ آلی یا رنگدانه: رنگدانه یکی از اصلی
ترین جزء رنگها می‌باشد؛ این رنگ، دانه
های جامد و کوچکی هستند که برای توزیع خود رنگ، زبری رنگ و غلظت رنگ با یکدیگر
متحد میشوند. رنگدانه‌ها به دو دسته طبیعی و شیمیایی تقسیم بندی می‌گردند. رنگدانه‌های
طبیعی شامل خاکرس, کلسیم کربنات, سیلیکا، تالک و میکا می‌باشد. رنگدانه‌های شیمیایی حاوی
مولکولهای مهندسی یعنی خاکرس تکلیس شده، رسوب‌های شیمیایی کلسیم کربنات و سیلیکاهای مصنوعی می‌باشد.(3)
موارد استفاده از رنگ
رنگ یکی از نیازهای ضروری زندگی بشر می‌باشد که برای محافظت از خوردگی،
نگهداری وسایل، دکور خانه ها، ایجاد قابلیت ها و ارضای غریزه های درونی و سلیقه ای
انسان مورد استفاده قرار میگیرد. رنگ برای تشخیص دادن علایم صنعتی یا هشدارها، یا
علامت گذاری لوله‌ها در صنعت یا در زمینه کاربردهای نظامی می‌باشد. رنگ را برای هر
جسمی می‌توان استفاده کرد، برای مثال در هنر، پوششهای صنعتی، علایم جاده‌ای یا در لنگرگاه
ها جهت جلوگیری از خوردگی توسط آبها. از رنگ همچنین همراه با مخلوط کردن لعاب، برای پوششهای
پیشرفته و صیقلی سازی سطوح سرامیک و چینی و غیره نیز می‌توان استفاده کرد. رنگها به دو بخش اصلی و فرعی تقسیم می‌شود.
رنگهای بنیادین یا اصلی شامل رنگهای قرمز،
زرد و آبی میشوند و نارنجی، سبز و بنفش رنگهای فرعی گفته می‌شود. از ترکیب رنگهای
فرعی نمی‌توان رنگهای اصلی را به وجود آورد ولی از ترکیب رنگهای اصلی رنگهای فرعی
به دست می‌آید. رنگهای
اصلی به صورت مستقل وجود دارد و نمی توان در ساخت آن از دیگر رنگها کمک گرفت. اما
رنگهای فرعی، از ترکیب حد اقل دو رنگ به وجود میاید.
رنگ به عنوان عنصری تجسمی برای توصیف موضوع اثر و خصوصیات آن؛ مثل ترسیم
یک منظره پاییزی یا زمستانی که برای هرکدام از اجزای آن منظره (درخت‌ها، ساختمان‌ها،
زمین، آسمان و ...)از طیف رنگهای خاصی استفاده می‌شود و به این ترتیب پاییزی یا زمستانی
بودن فضای آن منظره و همه ویژگی‌هایش با رنگ‌هایی که در آن استفاده شده توصیف می‌گردد.
این خصوصیت توصیف گرانه رنگ می‌تواند در ترسیم یک طبیعت بیجان و عناصر آن، یک چهره
و پیکره ویا هر موضوع دیگری به کار گرفته شود. مثل آثار نقاشان طبیعت گرا یا همانگونه
که رنگهای یک عکس رنگی موضوع خود را توصیف می‌کنند. همچنان رنگ به عنوان عنصری نمادین و استعاری
که معانی عمیق و درونی اثر و اجزای آن را به نمایش می‌گذارد. برای مثال در بسیاری از
آثاری که هنرمندان بر اساس محتوای موضوعات اعتقادی، مذهبی، رمزی و افسانه‌ای ساخته‌اند،
کاربرد رنگ عموماً جنبه‌ای نمادین و استعاری دارد.(4)
رنگ زرد یکی از بهترین انواع رنگها می‌باشد که برای استفاده از ماشین
آلات سنگین و خطرناک برای جلب توجه مورد استفاده قرار میگیرد. رنگ سبر نشان از
طبیعت است و احساس تولد و رشد و دوباره را به انسان میدهد. به همین خاطر بیشتر
تراکتورها سبز رنگ می‌شود. رنگ سرخ یا فرمز، در پایین آمدن بسامد نور در پیش چشم
انسان می‌باشد و از یکی رنگهای اصلی به شمار میرود. رنگ سیاه هیچ قسمتی از نور
را بازتاب نمیدهد و در خود جذب میکند. گاهی به سیاه رنگ بی فام نیز گفته می‌شود.
سیاه اولین رنگی است که در دوره نوسنگی، برای نقاشی بر روی دیوار غارها از آن
استفاده شده است.
نتیجه گیری
الف – هفته گرافیک و
روز جهانی رنگ، یکی از مهمترین روزها برای خوش ذوقان و گرافیک کاران جهان می‌باشد
و در این فرصت می‌توان روی حس هفتم انسان ها یعنی رنگ بحث کرد. بخاطری که رنگ یکی
از بزرگترین چیزهای مورد نیاز در زندگی بشر می‌باشد.
2 – شناخت از
رنگها و آشنایی جوانان با آن، نیازهای زیبایی شناختی انسان را ارضا کرده و در
تزئین و تصحیح امور زندگی به شدت کمک میکند. انسان های خوش سلیقه و خوش ذوق، با
شناخت دقیق و با استفاده از رنگ، ارزش‌های درونی و خواسته ها و آرزوهای خودرا به
نمایش می‌گذارد و برای دیگران بیان میکند.
ج – امروزه رنگ بیش
از هرچیزی دیگر مورد توجه هنرمندان قرار دارد و قدرت تاثیرگذاری رنگ ها برای بیان
اهداف و آرزوهای شخصی و مردمی بیشتر شده است.
منابع و مؤاخد:
1 - وبلاک تارنمای
تخصصی رنگ و نقاشی ساختمان)
2 - ژوله، تورج. پژوشی در فرش ایران. یساولی، ۱۳۸۱ و وب‌گاه مهندسان
شیمی ایران. بازبینی‌شده در ۲ اوت ۲۰۰۸.
3 - ریچرسون، دیوید
دبلیو.
مهندسی
سرامیک‌های مدرن، ترجمه محمد ابراهیم ابراهیمی سالومه مسگری عباسی، سیمین سلام تبریزی.
تهران:مترجمین،.
4
- فلامکی_منصور، نامی_ غلام حسین، ملاح_ حسینعلی و...«معماری و موسیقی»_انتشارات
تهران؛ فضا ۱۳۸۳
